Discover articles about politics & society from Wouter van Noort

“Consultancies and outsourcers know less than they claim, cost more than they seem to, and — over the long term — prevent the public sector developing in-house capabilities, says professor Mariana Mazzucato. “The problem is when an industry [has] no incentive to get government to be independent. A therapist who has their client in therapy forever obviously isn’t a very good therapist.”

Hoe werkt systeemverandering? Onder de oppervlakte van elke zichtbare verandering, zit een reusachtig netwerk aan patronen, waarden, interacties, mindsets en nog veel meer. Belangrijk onderzoek en boeiende grafiek die laat zien hoe belangrijk de vaak onzichtbare onderstroom is in dit soort transities, en hoe veel bestuurders en beleidsmakers (en ik denk ook journalisten) zich veel te vaak richten op het topje van de ijsberg.

“What is needed is a foundation for public systems that moves [..] towards goals around learning how we can promote patterns of thriving, aspiration, success and ‘wellbeing’.”

Jan Rotmans haalt in zijn nieuwe boek denk ik terecht deze mooie liedtekst van Stef Bos aan:

Maar de onderstroom

Die niemand ziet

Bepaalt de richting

Op elk gebied

Duwen of loslaten; controleren of vertrouwen? Een eeuwig dilemma en elke manager en ouder kan erover meepraten hoe moeilijk het is om te bepalen wanneer wát het beste is. Goede column weer van Roland van der Vorst in het FD, met een mooi inzicht:

“Er bestaat een experiment waarbij wetenschappers mensen die nog nooit getennist hadden, twee maanden gaven om het spel onder de knie te krijgen. Ze werden in twee groepen verdeeld. De ene groep kreeg normaal tennisles van echte tennisleraren. De proefpersonen uit deze groep werden de baan opgestuurd en leerden hoe ze de forehand en backhand moesten slaan. Elke dag kregen ze instructies van hun leraren en zo moesten ze in twee maanden klaargestoomd worden.

De andere groep mocht ook met een racket in de hand de tennisbaan op. Maar deze proefpersonen kregen geen instructies van tennisleraren. Ze moesten naar beelden kijken van professionele tennisspelers in hun allerbeste doen. De groepsleden kregen te horen dat ze figuranten zouden zijn in een film waarin ze moesten doen alsof ze tennisten. Ze hoefden het spel niet echt onder de knie te krijgen, het moest er gewoon uitzien alsof ze precies wisten wat ze deden. Ze oefenden op de vorm, de houding, de lichaamstaal, de uitdrukkingen van professionele spelers. Het maakt niet uit waar ze de bal sloegen, zolang het er maar goed uitzag.

Na twee maanden lieten ze deze twee groepen tegen elkaar spelen. En wat bleek? De groep die was verteld dat het een film betrof, won met gemak van de eerste groep die zo hard geïnstrueerd was. De winnende proefpersonen hadden de ander nagedaan. Ze hadden elk detail van de tennisbeweging nagebootst, ook de dingen die je nooit kunt uitleggen. In plaats van instructies te volgen, leerden ze door (vaak) onbewust signalen op te vangen.

Voor mij laat het vooral zien dat je blijkbaar heel goed twee dingen tegelijkertijd kunt realiseren: de beste worden zonder te hard te duwen. Mensen net genoeg vrijlaten zodat ze iets leren, op een manier die je nooit helemaal met aanwijzingen kunt overdragen. Leiderschap komt eigenlijk neer op het ontwerpen van situaties waarin mensen zich het goede eigen maken.”

Lees het volledige artikel:

De extreme hoeveelheid consultants, ambtenaren, coaches, cursusaanbieders, middelmanagers die als je éven doorvraagt zelden iets échts maken, pionieren of produceren en eigenlijk alleen maar abstracties en bullshit rondpompen, vinkjes zetten, PowerPoints maken, vergaderen, kletskoek verkopen. Nassim Taleb noemt het ‘macrobullshit’: het stapelen van abstracties en protocollen die alle contact met de realiteit onmogelijk maakt. Een tussenlaag die alles vertraagt. Lieke Marsman noemt het het ‘imitatiesyndroom’. Dat maakt een samenleving heel kwetsbaar, denkt ze:

‘Ambtenaren produceren de taal waarvan ze denken dat ambtenaren die horen te produceren. Politici zeggen de dingen waarvan ze weten dat politici er op dat moment mee kunnen scoren. En de ‘gewone burger’ volgt met z’n laatste beetje energie en een STAP-budget een extra bijscholingstraject, zodat-ie verder kan gaan met de e-mails, rapporten en researchproposals produceren die hij al produceerde, terwijl een therapeut hem of haar vanaf de zijlijn aanmoedigt. De exorbitante hoeveelheid coaches, consultants en cursisten alsook alle nietszeggende rapporten en beoordelingsformulieren waarmee we elke dag worden doodgegooid – het zijn allemaal tekenen dat de samenleving voor mensen te complex is geworden (het fenomeen klanttevredenheidsonderzoek in het bijzonder is voor mij altijd een teken dat de medewerkers van een bedrijf op hun laatste benen lopen – als alle inspiratie écht op is, zeg dan maar tegen de baas dat je een klanttevredenheidsonderzoek gestart bent; dat is altijd goed).

En daar is voor kunst, poëzie in het bijzonder, wel een heel grote rol weggelegd. Eén van de belangrijkste dingen die poëzie mij geleerd heeft is niks doen. Om een goed gedicht te schrijven, maar ook om een gedicht te kunnen lezen op een manier waarop het binnenkomt, moet je vooral: niks doen. Poëzie is het bewijs dat meer werken niet hetzelfde is als meer werk gedaan krijgen.

We doen te weinig niks en als gevolg daarvan leven we in een imitatiemaatschappij waarin we steeds vaker een vervagende kopie van onszelf spelen.’

Lees haar hele betoog:

Australië wordt het eerste land ter wereld waar psilocybine (paddo’s/truffels) en MDMA toegestaan zijn voor de behandeling van sommige depressies en trauma’s. Het bewijs groeit dat eenmalig gebruik onder begeleiding in bepaalde gevallen beter werkt dan de langdurige therapieën met pillen en antidepressiva. Deze middelen dagen uit tot een andere blik op psychische gezondheid en de rol van het bewustzijn daarin, en kunnen zorgen voor een veel kleinere rol voor de farmaceutische industrie bij deze aandoeningen.

“In addition to a clear and evolving therapeutic benefit, it also offers the chance to catch up on the decades of lost opportunity [of] delving into the inner workings of the human mind, abandoned for so long as part of an ill-conceived, ideological ‘war on drugs’.”

‘Op de eerste dag van een nieuw schooljaar stapte Jeroen Lamberts (33), docent economie, zijn klas binnen en zei: ‘Jullie krijgen van mij geen cijfers dit jaar.’ Z’n klas, 3 vwo, barstte in juichen uit.’

Mooi stuk van Johannes Visser over het afschaffen van cijfers in de klas. Dat bevat lessen voor veel meer beroepsgroepen dan alleen het onderwijs denk ik:

“Ik gaf een opdracht en de eerste vraag was: “Is het voor een cijfer?” En dus niet: “Goh, wat leuk om dit te leren.” Toen zag ik dat het leerlingen alleen maar om dat cijfer gaat en niet om wat dat cijfer betekent, niet om de kennis die nodig is om dat cijfer te halen. Ze raffelden hun werk af, schreven huiswerk van elkaar over, en als de bel ging en ze hun werk nog niet af hadden, dan maakten ze het thuis niet af. Waarom niet? Omdat het toch niet voor een cijfer is.’

Herkenbaar? Op welke plekken zie je deze dynamiek nog meer?

‘De Friezen zijn niet rijk maar wel gelukkig. Ze scoren hoog op ‘brede welvaart’, die naar meer dan alleen geld kijkt. Beschikt Friesland over een geheim recept?’ Mooi artikel van Yvonne Zonderop over de Friese paradox (relatief laag inkomen, relatief hoge tevredenheid), radicaal andere beleidskeuzes en de Friese ‘mienskip’ de diepe culturele waardering van de buurt, de gemeenschap en een sterk sociaal weefsel.

Ze schrijft in De Groene:

“De rustige omgeving, de mooie natuur en het sterke sociale weefsel hebben een positieve invloed op het welzijn en de ervaren gezondheid van de Friezen, ook al hebben ze het niet breed. Ze behoren tot de gelukkigste mensen in Nederland. Lage economische status betekent nog niet automatisch een slechter leven. Die boodschap sloeg hier in als een bom. De provinciebestuurders zeiden: wij gaan ons beleid erop aanpassen. Geluk staat voortaan op nummer één. Sindsdien is niet economische groei maar welzijn de leidraad.

Het heeft de provincie Friesland tot een pionier gemaakt in de zoektocht naar brede welvaart. Deze term duikt steeds vaker op in ministeriële stukken en bij bestuurders overal in Nederland. Wat het precies omvat, is niet helder omschreven, maar het is wel duidelijk waar het naar streeft: verantwoorde groei die mens en planeet geen kwaad berokkent en die (toekomstig) welzijn paart aan welvaart. Het begrip is bedoeld als alternatief voor het bruto binnenlands product, het bbp, dat tot op heden onze maatstaf vormt voor economische groei, en waarop al jaren veel kritiek komt. Het bbp telt sociaal welzijn en duurzaamheid niet mee, brede welvaart doet dat wel.

[…]

“Het is economisch gezien geen rijk gebied. Maar er is wel veel ruimte, rust, bos, een mooi natuurgebied. Dat waarderen de bewoners enorm. Ze zijn blij dat ze na een dag in de stad weer naar huis mogen. Ze voelen zich deel van een gemeenschap. Doen veel voor elkaar, houden elkaar in de gaten. Dat heet mienskip, en dat vinden de meesten heel prettig. Het liefst blijven ze de rest van hun leven in het dorp wonen.’

Het is duidelijk dat de burgers niet willen dat hun dorp verandert. Maar de vraag rijst: hoe blijft het welzijn van dit dorp behouden? Als je geen nieuwbouwwijk wil toestaan omdat je de mienskip wil behouden, moet je ook beseffen dat er geen import komt van jonge gezinnen waarvan de kinderen over twintig jaar kunnen zorgen voor de inmiddels vergrijsde dorpsbewoners. In dat geval zullen de bewoners, hoe vergrijsd ook, elkaar zelf mantelzorg moeten blijven geven. Dit zijn keuzes, zegt Molema, die je samen met de bewoners moet bespreken. Brede welvaart is dus geen voorgeschreven recept met een gegarandeerd probleemloze uitkomst. Het is een afweging tussen doelen die je als onderzoeker of bestuurder bespreekbaar maakt.”

Lees het hele stuk:

1.261 miljard euro, ongeveer 225 duizend euro per Noor. Zoveel is sinds 1996 opgebouwd door het land dat de olie- en gasbaten wél investeerde in een langetermijnfonds met langetermijnvisie. Het Noorse fonds is niet alleen een appeltje voor de dorst maar ook een bron van invloed door te investeren in talloze bedrijven.

“Het zal meer dan in het verleden zijn stem laten horen en vaker tegen besturen en bestuursleden zal stemmen, bijvoorbeeld om meer diversiteit in een bestuur af te dwingen. Tijdens het World Economic Forum in Davos, vorige maand, noemde CEO Tangen de excessieve beloningen van Amerikaanse multinationals ‘diefstal op klaarlichte dag’. Afgelopen week dreigde het fonds nog dat het tachtig raden van bestuur zal wegstemmen omdat ze hun groene en sociaal-­maatschappelijke doelen niet halen.”

Mooi stuk in De Volkskrant:

Een economie is meer dan BBP, klimaatverandering meer dan CO2, een pandemie is meer dan een R-getal. Om de huidige crises te snappen, moeten we dringend leren denken in relaties en verbanden in plaats van hokjes en makkelijk te isoleren variabelen. Er is een blik op complexiteit nodig, dat is iets radicaal anders dan reductionisme: een probleem in makkelijk te managen stukjes op te hakken. Dat kan op korte termijn goed lijken te werken maar creëert vaak meer problemen dan het oplost. We moeten van ‘koude data’ naar ‘warme data’.

Mooi stuk van Daniel Christian Wahl en Nora Bateson:

“To address our socio-economic and ecological crisis now requires a level of contextual comprehension, wiggly though it may be to grok the inconsistencies and paradoxes of interrelational process. Far from solving these dilemmas or resolving the conflicting patterns, warm data utilizes these characteristics as its most important resources of inquiry.”

[…]

“Warm data describes the interactions, relationships and information flow in complex adaptive system from which health and wellbeing can emerge as positive systemic properties. The call for a science of qualities [Is] motivated by the need for such an approach to inform appropriate participation in the ongoing process of life as a planetary process. He understood that a precondition of this process to continue was to pay closer attention to how our human agency in these nested systems either contributes to regenerative or degenerative patterns.”