Discover everything about everything from Francisco van Jole

Het begon met het bijhouden van sportprestaties maar nu leggen we via Letterboxd, Goodreads en (hello!) Mohi ook vast wat we aan culturele ‘prestaties’ leveren. Wordt alles competitie of zit er iets anders achter?

“Een betere wereld begint misschien niet bij jezelf maar wel bij de wil om in een betere wereld te leven,” schrijven de filosofische tweelingbroers Arthur en Jarmo Berkhout tegen het einde van hun boek ‘Anti-nihilisme. Engagement in de 21ste eeuw’. Die zin trof me om drie redenen. De eerste is het gebruik van het woord misschien. Vanwaar die aarzeling? Ze hebben net in 200 pagina’s op vlijmscherpe wijze gehakt gemaakt van de kapitalistische droom. Ze pleiten voor collectief verzet daartegen. Ze verkondigen revolutionaire ideeën – weg met de vooruitgang! – zonder een spoor van twijfel. Ze bejubelen de barricades. En dan ineens, op het cruciale moment dat in actie gekomen moet worden om de wereld te verbeteren, is daar het woord ‘misschien’.

Ik ben zelf dol op het woord misschien, omdat ik over veel onzeker ben. Lang prijkte als motto op deze site ‘niets is zeker en zelfs dat niet’. Maar als het op actie aankomt dan heb je niks aan misschien, niks aan aarzeling, dan komt het aan op vastberadenheid. Je bevindt je tegenover een overmacht, je weet dat je het onderspit gaat delven tegen de ME, de security, de fascistische horden. Maar toch doe je het want: iemand moet het doen.

Dat is activisme: iemand moet het doen. Daar past geen misschien bij. Voeg het toe en het krijgt een andere betekenis. Iemand moet het doen, slaat op jezelf. Misschien moet iemand het doen, slaat op een ander. Het klinkt je wellicht als geneuzel in de oren maar ik zie in het gebruik van dat woord op die plek het probleem van het boek als geheel.

Lees verder: https://www.franciscovanjole.com/blog/2023/05/25/revolutionair-kookboek-wel-helaas-zonder-recepten/

Tamelijk duistere verhalen sterk maar opvallend licht opgeschreven, waardoor ze nog verontrustender zijn.

Verrassend goede film over het leven en het daarbij behorende gevoel dat je bekruipt aan het einde van deze zin: is dit alles?

The Batman heet deze zoveelste aflevering uit de eindeloze serie en het lidwoord staat er niet voor niets. Bij eerdere afleveringen draaide het om Bruce Wayne die als superheld zijn burgerplicht doet, in deze film speelt Wayne meer een bijrol. Geen gala-avonden waar Wayne zich overgeeft aan glamour om een contrast met zijn ongrijpbare alter ego te vormen. Hier leeft Batman als het ware tussen de mensen. Zijn kenmerkende vleermuislogo komt amper in beeld, behalve dan in het zoeklicht waarmee de stad zijn hulp inroept maar zelf dan oogt het vaag, bijna vergaan.

Vergaan is bijna alles in de film, tot en met de batcave aan toe. Er zijn ook geen gadgets, Batman klaart het werk voornamelijk met zijn blote handen. En dat werk is er veel. Misschien vergis ik me maar ik kreeg het idee dat er niet eerder in een Batman-film zoveel gevochten werd. De aftiteling kent een enorme opsomming aan stuntmensen. Aan het einde van de aftiteling nog een grapje natuurlijk.

The Batman heeft een opmerkelijk eigentijdse sfeer, met wappie-achtige types bijvoorbeeld. Terwijl de film al in voorbereiding was voordat de pandemie uitbrak. Ineens realiseerde ik me dat dat soort dingen onder Trump ook al speelden. Sterker nog, hij voedde dat.

Deze aflevering deed me ook denken aan hoe James Bond is uitgevoerd door Daniel Craig, getormenteerd, worstelend met innerlijke tegenstrijdigheden. Dat zegt wellicht iets over de man van deze tijd.

Verder is Batman ook dit keer gewoon amusement van de betere soort. En het was zeker geen straf naar Catwoman te kijken, gespeeld door Zoë Kravitz, dochter van Lenny en Lisa Bonet. Batman zelf wordt gespeeld door Robert Pattinson die de meeste tijd zijn gezicht achter het masker verborgen houdt. Ik heb nooit eerder iemand zo goed zien acteren met louter z’n ogen.

Atlantis is een Oekraïense film uit 2019 die voor de oorlog is wat Contagion (2011) voor de pandemie was. Je kijkt naar fictie die wordt geïmiteerd door de werkelijkheid. Life imitates art.

De film, die in 2020 werd ingezonden voor de Oscars, speelt in het jaar 2025. De oorlog met Rusland is dan net een jaar voorbij. Het land is verwoest en verlaten, onbewoonbaar eigenlijk. Oekraïne is Atlantis geworden, het verzwolgen rijk. Overal liggen mijnen, massagraven. Er is een tekort aan elementaire zaken als drinkwater. In deze modderige wildernis leven nog wat mensen maar het grootste deel van de bevolking is vertrokken naar elders, het buitenland. De scenes zijn grotendeels geschoten in Marioepol, de stad die nu door de Russen wordt vernietigd.

De film volgt een kerel die in een soort mentaal niemandsland leeft, ingeklemd door een verleden vol geweld en een toekomst zonder uitzicht. Hij doet schietoefeningen om voorbereid te zijn op een vijand die al is verslagen. Al is de vraag wie er is verslagen, het lijkt vooral het land zelf te zijn. Vrij maar verwoest. Op het moment dat de film gemaakt werd woedde er al jaren een zinloze oorlog in het oosten van het land, georkestreerd door Moskou.

Hij ontmoet een archeologe die vertelt dat haar werk eigenlijk hetzelfde is gebleven met het verschil dat de geschiedenis die ze tracht te ontrafelen niet duizenden maar slechts een paar jaar oud is. Ze identificeert met een team de uit massagraven gehaalde lijken. In een provisorisch laboratorium zien we hoe dat gaat, alsof het een Egyptische mummie is.

Het verhaal, voor zo ver dat er is, speelt zich traag af. In de meeste scenes heeft de camera een vast standpunt. Nooit is er een close up. Vrijwel alles is gefilmd bij bestaand licht, lijkt het. Die aanpak maakt je bewust van je eigen rol als toeschouwer en daar moet je tegen kunnen. Je zit er bij en kijkt er naar met een soort zelfde verbijstering waarmee we nu de waanzin van de oorlog zien.

Het is een bizarre ervaring om te kijken naar scenes die zich in de werkelijkheid af zijn gaan spelen nadat de film gemaakt is. Je ziet de modderige wegen waar het Russische leger nu op vastloopt. Er zijn vrijwel alleen maar mannen te zien die typische mannendingen doen: vechten, vernietigen, verdedigen en veel zwijgen. Er is amper dialoog. Ik vermoed dat driekwart van de tekst uitgesproken wordt door de twee vrouwenrollen.

Toch bevat de film nog een sprankje hoop, al kun je dat beslist geen happy end noemen. Er is sprake van een nieuw begin in deze post-apocalyptische, post-industriële wereld. Maar het is wel een heel klein en kwetsbaar begin, na een enorme verwoesting. Die hoop van de film wordt overschaduwd door het besef dat in de werkelijkheid zo’n einde nog niet in zicht is.

De regisseur, Valentyn Vasyanovych, legt momenteel in zijn land de echte oorlog vast. “Ik kan beter met een camera overweg dan met een wapen”, zei hij tegen Reuters.

Iedereen is zo razend enthousiast over de Japanse film Drive My Car dat ik erheen ging in de verwachting teleurgesteld te worden. En dat werd ik ook. Niet in de film maar in mezelf.

Drive My Car is een bijzondere film. In heel veel opzichten. Zo duurt hij drie uur en komen de openingstitels na 40 minuten. Dan begint het verhaal pas echt. Al is wat ervoor zit een aparte film waard. Zoals veel in Drive My Car een zelfstandige film zou kunnen zijn. Ik zeg niet wat precies want ik wil niks verklappen en alles wat ik over het verhaal vertel zal je op het verkeerde been zal zetten. Dat is mij ook overkomen. Ik las dat de film ging over de relatie tussen de hoofdrolspeler en zijn persoonlijke chauffeur. Daar keek ik naar uit en werd daardoor overvallen door de andere verhaallijnen. De film is als een web, al die lijnen vormen een groot geheel. Althans, dat vermoed ik.

De film gaat over een dramaturg die wordt uitgenodigd een voorstelling te verzorgen op het theaterfestival van Hiroshima. De repetities zijn – alweer – een film op zich. Daarnaast is het een verhaal over liefde, de zin van het leven, theater, acteren, seks, creativiteit, arbeidsdiscipline, schrijven, leven met een beperking, leeftijd, trouw, eenzaamheid, cultuurverschillen en dan vergeet ik vast nog het een en ander.

Drive My Car is gebaseerd op een kort verhaal van Haruki Murakami, de schrijver die zo populair is dat zelfs mensen die nog nooit wat van hem gelezen hebben er mee weglopen. Net als bij Proust en Joyce. Die vind ik ook erg goed natuurlijk.

Het werk van regisseur Ryûsuke Hamaguchi is een literaire verfilming. De stijl, het tempo, de dialogen, de film is als het ware geschreven. Niet alleen moet je goed opletten om alle lijnen in de gaten te houden er zitten ook intermezzo’s in die meer literair aan doen dan cinematografisch. Er zijn bijvoorbeeld opvallend veel soortgelijke overzichtsshots van de rijdende auto. Niet dat dat verveelt, al moet ik bekennen dat hij van mij best korter had mogen zijn.

Ik was teleurgesteld omdat ik de bioscoop uitliep met het gevoel dat ik de film niet goed begreep, dat er lagen in zitten die me ontgaan. Er is bijvoorbeeld een hoofdrol weggelegd voor een stuk van Tsjechov, nog zo’n geweldige schrijver waar ik geloof ik nooit iets van heb gelezen, waarvan me niet duidelijk is geworden waarom het gekozen is. Ik miste de toegevoegde waarde die er heus zal zijn, gezien het minutieuze oog voor detail van de maker. Ik moet dus bekennen dat ik er gewoon te dom of onwetend voor ben. Of beide.

Dat wil niet betekenen dat ik de film afraad of er niet van genoten heb. Integendeel. Drive My Car is alleen al de moeite waard vanwege de kleding die de acteurs dragen. De stijl deed me bijna kwijlen. En zo ook het acteerwerk.

En de dromerige verschijning van Reika Kirishima, die de echtgenote speelt als iemand waar je zielsveel van houdt maar toch nooit zult kennen. Dat laatste geldt eigenlijk ook voor de film zelf, die gaat net voorbij je eigen emotionele reikwijdte. Ik heb maar een enkel boek van Murakami gelezen maar dat bleef me daar ook van bij. Die onmogelijkheid om de kern van het leven te bereiken. Misschien deed de film toch precies bij me wat hij moest doen, realiseer ik me nu.

Een typisch Californische film die behept is met alle problemen uit die regio, waar het leven vooral om nep draait. Drama is in een xxl-portie over het verhaal gegoten: eenzaam kind, zieke vader, gemankeerde relatie tussen broer en zus, stervende demente moeder. Alleen een vermist huisdier ontbreekt. Al die elementen moeten zogezegd diep inzicht geven in het menselijk tekort maar je raadt het nooit… daarin schiet C’mon C’mon juist zelf tekort. De film lijkt te gaan over intermenselijke relaties maar iedereen heeft het alleen maar over zichzelf. Het is een soort twee uur durende psychotherapie die ook nog eens voelt als minstens een halve dag.

De film handelt over een radiomaker die opgescheept wordt met de zorg voor zijn neefje omdat zijn zwager psychisch doordraait en dat alle aandacht van zijn zus opeist. Hoofdrolspeler Joaquin Phoenix voert voor zijn werk innemende gesprekken met kinderen over hun verwachtingen, angsten en teleurstellingen. Die interviews staan in schril contrast met de gesprekken met zijn neefje, die nogal lastig in de omgang is. Het werd me niet helemaal duidelijk of het de bedoeling van de regisseur was maar het liet mooi zien hoe mediaberichtgeving, hoe goed gemaakt ook, op afstand van de werkelijkheid staat. Tv, film, radio, artikelen, ze gaan allemaal over het leven maar het zijn ook constructies. Het zijn hooguit beelden die we graag zien van het leven maar nooit een echte weergave ervan. Dat kan ook niet. Zoiets als het verschil tussen liefde voelen en over liefde lezen. Dat is interessante kritiek, die je ook zou kunnen toepassen op de film maar dat was geloof ik niet de bedoeling, want er werd verder niets mee gedaan. En omdat C’mon c’mon zo’n film is die zichzelf erg goed vindt, zal het ijdele hoop zijn.

C’mon c’mon is gefilmd in zwartwit, zoals meer films met veel pretenties. Denk bijvoorbeeld aan het Mexicaanse Roma. Alsof dat nog niet genoeg is worden er ook nog allerlei teksten in verwerkt, met bronvermelding (!), om je de gewenste diepzinnigheid goed te laten voelen.

Het is vooral een modieuze film. De grote wereldproblemen komen steeds terug, zonder dat daar verder op ingegaan wordt.

De film gaat over inzicht in opvoeden en voor wie dat nog niet begrijpt hangt aan de muur een poster met de naam Rousseau, de Franse filosoof die daar revolutionaire ideeën over neerpende.

Het voelt alsof Mike Mills een Europese film wilde maken maar dat pakt uit zoals Amerikanen pasta of pizza maken, onherkenbaar voor Italianen. Om niet te zeggen: niet te vreten.

Nu ik dit allemaal zo opschrijf realiseer ik me dat de film kennelijk toch iets bij me los maakt. Ergernis is vaak een signaal voor iets - mogelijk heel anders - dat bij jezelf niet lekker zit. Dus misschien gaat C’mon C’mon wel over terreinen die ik zelf liever niet betreed en veroorzaakt dat irritatie. Daarvoor zou ik ‘m nog een keer moeten bekijken. Maar helaas er zijn nog zoveel andere, hopelijk wel goeie, films die ik nog moet zien.

Essay uit 1546 over de vraag waarom tirannen kunnen heersen. Antwoord: Omdat de mensen dat toestaan.

Geschreven toen Étienne de La Boétie net 18 jaar oud was. Bevat zoveel tijdloze inzichten dat het je doet begrijpen waarom en hoe Poetin aan de macht kan blijven.

Les Olympiades, zoals de oorspronkelijke titel luidt, lijkt een film te zijn over relaties en casual seks. Maar het is een Franse film dus het gaat ook over iets anders. De titel is ontleend aan de gelijknamige studentenwijk in Parijs, op de linkeroever, waar het verhaal zich afspeelt.

De hoofdrolspelers zijn millennials. Ze lijken stuk voor stuk een vrijgevochten leven te leiden. Lol maken, beetje rondneuken, dat soort dingen. Maar in werkelijkheid zijn ze allemaal op zichzelf aangewezen. Ze doen werk dat ver onder het niveau van hun opleiding en ambities ligt. Een verdient de kost als camgirl, een ander als serveerster of klust bij als makelaar. Voor zover er huizen beschikbaar zijn want er is woningnood. Ze doen of het allemaal niet uitmaakt, dat ze het niets kan schelen als ze maar vrij zijn maar gaandeweg wordt duidelijk dat ze eigenlijk helemaal niets hebben. Geen huis, geen werk, geen vrienden, geen liefde. Ze slijten hun dagen wachtend tot de bezittende generatie van boomers en X-ers sterft en ze de boel kunnen erven.

Dit is niet Emily in Paris, de suikerzoete Netflix-serie waar zoveel over te doen was. Dit is het echte Parijs. Hard en fascinerend.