Discover articles about everything from Wouter van Noort

Duwen of loslaten; controleren of vertrouwen? Een eeuwig dilemma en elke manager en ouder kan erover meepraten hoe moeilijk het is om te bepalen wanneer wát het beste is. Goede column weer van Roland van der Vorst in het FD, met een mooi inzicht:

“Er bestaat een experiment waarbij wetenschappers mensen die nog nooit getennist hadden, twee maanden gaven om het spel onder de knie te krijgen. Ze werden in twee groepen verdeeld. De ene groep kreeg normaal tennisles van echte tennisleraren. De proefpersonen uit deze groep werden de baan opgestuurd en leerden hoe ze de forehand en backhand moesten slaan. Elke dag kregen ze instructies van hun leraren en zo moesten ze in twee maanden klaargestoomd worden.

De andere groep mocht ook met een racket in de hand de tennisbaan op. Maar deze proefpersonen kregen geen instructies van tennisleraren. Ze moesten naar beelden kijken van professionele tennisspelers in hun allerbeste doen. De groepsleden kregen te horen dat ze figuranten zouden zijn in een film waarin ze moesten doen alsof ze tennisten. Ze hoefden het spel niet echt onder de knie te krijgen, het moest er gewoon uitzien alsof ze precies wisten wat ze deden. Ze oefenden op de vorm, de houding, de lichaamstaal, de uitdrukkingen van professionele spelers. Het maakt niet uit waar ze de bal sloegen, zolang het er maar goed uitzag.

Na twee maanden lieten ze deze twee groepen tegen elkaar spelen. En wat bleek? De groep die was verteld dat het een film betrof, won met gemak van de eerste groep die zo hard geïnstrueerd was. De winnende proefpersonen hadden de ander nagedaan. Ze hadden elk detail van de tennisbeweging nagebootst, ook de dingen die je nooit kunt uitleggen. In plaats van instructies te volgen, leerden ze door (vaak) onbewust signalen op te vangen.

Voor mij laat het vooral zien dat je blijkbaar heel goed twee dingen tegelijkertijd kunt realiseren: de beste worden zonder te hard te duwen. Mensen net genoeg vrijlaten zodat ze iets leren, op een manier die je nooit helemaal met aanwijzingen kunt overdragen. Leiderschap komt eigenlijk neer op het ontwerpen van situaties waarin mensen zich het goede eigen maken.”

Lees het volledige artikel:

Een economie is meer dan BBP, klimaatverandering meer dan CO2, een pandemie is meer dan een R-getal. Om de huidige crises te snappen, moeten we dringend leren denken in relaties en verbanden in plaats van hokjes en makkelijk te isoleren variabelen. Er is een blik op complexiteit nodig, dat is iets radicaal anders dan reductionisme: een probleem in makkelijk te managen stukjes op te hakken. Dat kan op korte termijn goed lijken te werken maar creëert vaak meer problemen dan het oplost. We moeten van ‘koude data’ naar ‘warme data’.

Mooi stuk van Daniel Christian Wahl en Nora Bateson:

“To address our socio-economic and ecological crisis now requires a level of contextual comprehension, wiggly though it may be to grok the inconsistencies and paradoxes of interrelational process. Far from solving these dilemmas or resolving the conflicting patterns, warm data utilizes these characteristics as its most important resources of inquiry.”

[…]

“Warm data describes the interactions, relationships and information flow in complex adaptive system from which health and wellbeing can emerge as positive systemic properties. The call for a science of qualities [Is] motivated by the need for such an approach to inform appropriate participation in the ongoing process of life as a planetary process. He understood that a precondition of this process to continue was to pay closer attention to how our human agency in these nested systems either contributes to regenerative or degenerative patterns.”

Blijft zo fascinerend, die kwantumwereld. Taal schiet tekort om die goed te beschrijven, dus je moet iedereen diep wantrouwen die allerlei grote claims doet op het gebied van kwantum - maar dat er iets heel vreemds gebeurt als je naar de allerkleinste bouwblokken van de kosmos kijkt, is wel duidelijk. Goed stuk op Big Think:

“In the world of the quantum, the observer plays a crucial role in determining the physical nature of what is being observed. The notion of an objective reality is lost. Progress in this bizarre field could only be made through radically new approaches. Knowability — that is, the possibility of having absolute knowledge of something — is impossible. While the math is incredibly clear, language is incapable of describing quantum reality.”

Wat kun je zélf doen voor betere biodiversiteit? Nou, verrassend veel, volgens deze wetenschappers van Naturalis:

“Je kunt het ook dichter bij huis houden, letterlijk, zoals in je achtertuin of op je balkon. Deze miniatuurnatuur biedt misschien geen ruimte aan dassen of zeearenden, maar wel aan de groep met veruit de grootste soortenrijkdom onder de dieren: insecten. Zij vormen een belangrijk deel van de biodiversiteit, dus als je daar iets voor wilt doen, dan doe je er goed aan insecten te helpen. En dat kan gemakkelijk.

Zorg bijvoorbeeld dat je inheemse planten in je tuin zet. Dat aparte struikje uit Japan is misschien wel mooi, maar oninteressant of zelfs oneetbaar voor insecten van hier. Ze zijn er niet op afgestemd, in tegenstelling tot inheemse planten waarmee ze zijn geëvolueerd. Veel soorten insecten zijn zelfs afhankelijk van slechts één of een beperkt aantal planten. De dagpauwoog, Aglais io, bijvoorbeeld, lust als rups niets anders dan brandnetel, Urtica sp. Hoe meer verschillende planten, hoe meer verschillende soorten die erop kunnen leven, dus hoe groter de biodiversiteit. Zitten er aan al die variatie aan planten ook nog van april tot september bloemen, dan heb je een insectenparadijs. En als je die inheemse planten in een tuincentrum koopt, let er dan op dat ze gekweekt zijn zonder gif, anders lok je de insecten een dodelijke val in.

Iets anders wat je kunt doen, is tegels verwijderen. Zo zijn er vele soorten insecten die zich alleen kunnen handhaven in een bepaalde omgeving en die zal veranderen als het klimaat verandert. Als dat type omgeving al blijft bestaan, zal de locatie ervan opschuiven, maar lang niet alle soorten zijn in staat om op tijd achter die verschuiving aan te rennen, vliegen, kruipen of zwemmen. Groene tuinen in stedelijk gebied verbinden natuurgebieden aan weerszijden en bieden daarmee een vluchtroute.

Je kunt ook dingen laten. Luiheid loont. Wieden hoeft niet altijd, bijvoorbeeld. Wat is komen aanwaaien, voelt zich kennelijk thuis op die plek. Zo kom je gratis aan die inheemse planten. Blaadjes die daartussen zijn gedwarreld, kun je ook gewoon laten liggen, want die vormen niet alleen een natuurlijke laag mulch, maar ook een prima omgeving voor allerlei zes- en minder- of meerpotig leuks. Bladblazers hoef je dus nooit meer te hanteren. Dat is gelijk goed voor je ecologische voetafdruk.”

(Natuurlijk is dit niet genoeg om de Amazone te redden, maar sociale en politieke verandering begint wel degelijk bij individueel gedrag)

Lees verder:

Heel interessant: meteorologen leren harde data te combineren met inheemse Afrikaanse kennis over het weersvoorspellende gedrag van planten en dieren, met betere weermodellen tot gevolg.

“We hebben het hier over eeuwenoude gebruiken – die verdienen onze aandacht, om begrepen en behouden te worden.’ De meteoroloog werkt aan een boek over de kennis van de Nganyi. ‘Planten en dieren weten vaak eerder wat eraan komt dan mensen. Maar dat moet je wel kunnen lezen.’

Een wandeling om de kraal van Ole Wuapari laat zien hoe zo’n lezing werkt. Met zijn wandelstok port de Masai-oudste zachtjes in een mierenhoop, rondom de gaten krioelt een kolonie zwarte mieren. ‘Als het gaat regenen’, legt hij uit, ‘dan lopen de mieren veel verder. Nu blijven ze bij hun nest, ze willen niet weg.’

De acacia’s tonen zich wat optimistischer: uit de takken piepen kleine groene blaadjes, een voorteken dat er weer wat druppels gaan vallen. Genoeg zal het niet zijn, vreest Ole Wuapari: ‘Buitjes.’ Zijn wandelstok wijst nu omhoog. ‘De wolken vliegen over, maar er gebeurt niets. Ik denk niet dat het nog echt gaat regenen. Tenzij we de ster zien.’”

Mooi stuk van Saskia Houttuin in de Volkskrant. Via Joost Bastmeijer.

‘De Friezen zijn niet rijk maar wel gelukkig. Ze scoren hoog op ‘brede welvaart’, die naar meer dan alleen geld kijkt. Beschikt Friesland over een geheim recept?’ Mooi artikel van Yvonne Zonderop over de Friese paradox (relatief laag inkomen, relatief hoge tevredenheid), radicaal andere beleidskeuzes en de Friese ‘mienskip’ de diepe culturele waardering van de buurt, de gemeenschap en een sterk sociaal weefsel.

Ze schrijft in De Groene:

“De rustige omgeving, de mooie natuur en het sterke sociale weefsel hebben een positieve invloed op het welzijn en de ervaren gezondheid van de Friezen, ook al hebben ze het niet breed. Ze behoren tot de gelukkigste mensen in Nederland. Lage economische status betekent nog niet automatisch een slechter leven. Die boodschap sloeg hier in als een bom. De provinciebestuurders zeiden: wij gaan ons beleid erop aanpassen. Geluk staat voortaan op nummer één. Sindsdien is niet economische groei maar welzijn de leidraad.

Het heeft de provincie Friesland tot een pionier gemaakt in de zoektocht naar brede welvaart. Deze term duikt steeds vaker op in ministeriële stukken en bij bestuurders overal in Nederland. Wat het precies omvat, is niet helder omschreven, maar het is wel duidelijk waar het naar streeft: verantwoorde groei die mens en planeet geen kwaad berokkent en die (toekomstig) welzijn paart aan welvaart. Het begrip is bedoeld als alternatief voor het bruto binnenlands product, het bbp, dat tot op heden onze maatstaf vormt voor economische groei, en waarop al jaren veel kritiek komt. Het bbp telt sociaal welzijn en duurzaamheid niet mee, brede welvaart doet dat wel.

[…]

“Het is economisch gezien geen rijk gebied. Maar er is wel veel ruimte, rust, bos, een mooi natuurgebied. Dat waarderen de bewoners enorm. Ze zijn blij dat ze na een dag in de stad weer naar huis mogen. Ze voelen zich deel van een gemeenschap. Doen veel voor elkaar, houden elkaar in de gaten. Dat heet mienskip, en dat vinden de meesten heel prettig. Het liefst blijven ze de rest van hun leven in het dorp wonen.’

Het is duidelijk dat de burgers niet willen dat hun dorp verandert. Maar de vraag rijst: hoe blijft het welzijn van dit dorp behouden? Als je geen nieuwbouwwijk wil toestaan omdat je de mienskip wil behouden, moet je ook beseffen dat er geen import komt van jonge gezinnen waarvan de kinderen over twintig jaar kunnen zorgen voor de inmiddels vergrijsde dorpsbewoners. In dat geval zullen de bewoners, hoe vergrijsd ook, elkaar zelf mantelzorg moeten blijven geven. Dit zijn keuzes, zegt Molema, die je samen met de bewoners moet bespreken. Brede welvaart is dus geen voorgeschreven recept met een gegarandeerd probleemloze uitkomst. Het is een afweging tussen doelen die je als onderzoeker of bestuurder bespreekbaar maakt.”

Lees het hele stuk:

Lees echt even dit stuk van Liza van Lonkhuyzen: ‘Remko Kuipers (42) praat over leefstijl in zijn spreekkamer. Zoveel mogelijk. Hij is geen doorsnee arts. Hij leefde meer dan een jaar met Oost-Afrikaanse stammen om onderzoek te doen naar hun leefstijl. Hij leerde hoe ze gezond blijven met gevarieerde voeding, het eten van onbewerkte producten, genoeg beweging, het nemen van rust. Met die blik keerde hij terug in de westerse gezondheidszorg, een wereld van dure pillen en welvaartsziekten. Een wereld waarin mensen zich soms ziek eten.

Cardiologen – en andere medisch specialisten – praten te weinig over leefstijl, vindt hij. Hart- en vaatziekten hebben, zegt hij, in meer dan 80 procent van de gevallen te maken met een ongezonde leefomgeving. De rol van genetische aanleg wordt overschat. „We hebben veel meer aan het stimuleren van een gezonde leefstijl, dan aan een zoveelste nieuw medicijn dat de kans op een hartinfarct een paar procent lager maakt.”

Kuipers is lang niet de enige arts die bepleit dat preventie meer aandacht moeten krijgen in de zorg. Dat vindt ook de hoogste baas: minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers (die „veel meer” wil inzetten op preventie), net als zijn voorganger Hugo de Jonge. Dat vinden ziekenhuizen, verzekeraars, toezichthouders.

Toch komt preventie in de sector niet goed van de grond. Volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) is dat omdat er te weinig in wordt geïnvesteerd. „Ondanks herhaalde oproepen” voor meer preventie, „is het aandeel in de uitgaven hieraan sinds de millenniumwisseling gestaag gedaald.”

Pleitbezorgers van preventie vinden dat nu zorgaanbieders dreigen te bezwijken onder de grote druk, preventie harder nodig is dan ooit. Veel chronische ziekten hebben te maken met overgewicht, en kunnen voorkomen worden door al van jongs af aan gezond te leven.’

Waarom laten we ons toch zo makkelijk afleiden door kleine crisisjes, relletjes en bullshit terwijl er toch echt een existentiëler probleem is? Mooie column van Beatrice de Graaf: “Omdat bij [de klimaatcrisis] bijna iedereen schuldig is, en wat te verliezen heeft. Iedereen is bang voor de revolutie. En daarom leiden we liever de aandacht af van het echte drama door elders kleine crisisstofwolkjes op te blijven schoppen.”

Ontgroeien, degrowth, antigroei? Of is dat eigenlijk precies de verkeerde benadering? Alle levende systemen groeien, maar die groei gaat na een kwantitatieve fase in de vaak over in een kwalitatieve ontwikkeling. Zou dat een oplossingsrichting kunnen zijn? Niet groei an sich is slecht, de gekozen richting van de groei wel. Systeemonderzoeker Fritjof Capra verwoordt het mooi:

“Our key challenge is to shift from an economic system based on the notion of unlimited growth to one that is both ecologically sustainable and socially just. From the perspective of the systems view of life, "no growth" cannot be the answer.

Growth is a central characteristic of all life. A society, or economy, that does not grow will die sooner or later. Growth in nature, however, is not linear and unlimited. While certain parts of organisms, or ecosystems, grow, others decline, releasing and recycling their components, which become resources for new growth.

This kind of balanced, multifaceted growth is well known to biologists and ecologists. The recognition of the fallacy of the conventional concept of growth, the two authors suggest, is the first essential step to overcoming our economic crisis. In the words of social-change activist Frances Moore Lappé (2009):

Since what we call "growth" is largely waste, let's call it that! Let's call it an economics of waste and destruction. Let's define growth as that which enhances life — as generation and regeneration — and declare that what our planet needs is more of it.

The notion of "growth which enhances life" is what is meant by qualitative growth — growth that enhances the quality of life. In living organisms, ecosystems, and societies, qualitative growth includes an increase in complexity, sophistication, and maturity.

Unlimited quantitative growth on a finite planet is clearly unsustainable, but qualitative economic growth can be sustained if it involves a dynamic balance between growth, decline, and recycling, and if it also includes the inner growth of learning and maturing.”

Ik kwam deze passage tegen in de boeiende dissertatie van Anneloes Smitsman,

Doctor of Philosophy en Into the heart of systems change

Wow. Bij een studie van Groenlandse haaien uit 2016 werd met een nieuwe techniek geschat dat 1 exemplaar 392 jaar oud was (+/- 120 jaar). Die is dus geboren tussen 1504 en 1744.

De dieren hebben een mythische status in Inuit-culturen. Ze groeien slechts één centimeter per jaar

en hebben een heel traag metabolisme. Ook de kou helpt volgens de onderzoekers mee:

“The cold can also activate antiaging genes that help an animal better fold proteins, get rid of DNA-damaging molecules, and even fight off infections more effectively, extending life span.”